Równe traktowanie to podstawowy filar Unii Europejskiej. Od 1979 r. funkcjonują unijne przepisy (dyrektywa 79/9/WE), regulujące stopniowe wdrażanie równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, w tym wieku emerytalnego. Wszystkie państwa członkowskie, w których wiek emerytalny jest zróżnicowany dla kobiet i mężczyzn, podjęły działania w kierunku równego traktowania. Odwracanie tego trendu i ponowne wprowadzanie dyskryminujących rozwiązań, jak w przypadku polskiej ustawy o systemie emerytalnym, nie jest zgodne z literą i duchem prawa europejskiego.

Dlatego przewodniczący Jean-Claude Juncker poprosił komisarzy: Vĕrę Jourovą (sprawiedliwość, konsumenci i równouprawnienie płci) i Marianne Thyssen (zatrudnienie, sprawy społeczne, umiejętności i mobilność pracowników) o przeanalizowanie polskich przepisów dotyczących systemu emerytalnego, które nie weszły jeszcze w życie, oraz o śledzenie rozwoju sytuacji.

4 sierpnia komisarze Jourová i Thyssen wystosowali wspólne pismo do władz polskich, przedstawiając zastrzeżenia prawne KE i prosząc o dialog w celu rozwiązania tej kwestii.

Władze polskie zostały poproszone o udzielenie odpowiedzi w ciągu czterech tygodni.

Dwa zastrzeżenia

Po pierwsze, postępowanie w sprawie naruszenia przepisów, które Komisja uruchomiła 28 lipca w związku z ustawą o ustroju sądów powszechnych, a w szczególności dyskryminacyjnym wiekiem emerytalnym dla sędziów.

Po drugie, reforma systemu emerytalnego w Polsce, która nie weszła jeszcze w życie, ale od października, co do zasady, zróżnicuje wiek emerytalny dla mężczyzn i kobiet, tym samym uchylając poprzednio wprowadzone ujednolicenie wieku emerytalnego (z 2012 r.).

1/ Możliwość naruszenia przepisów ze względu na zróżnicowany wiek emerytalny sędziów w zależności od ich płci (ustawa o ustroju sądów powszechnych)

• Komisja Europejska wszczęła przeciwko Polsce postępowanie o naruszenie przepisów unijnych, wysyłając wezwanie do usunięcia uchybienia, w związku z opublikowaniem ustawy w polskim Dzienniku Ustaw z dnia 28 lipca. Polska ma jeden miesiąc na udzielenie odpowiedzi.
• Komisja jest gotowa podjąć konstruktywny dialog z polskim rządem.

Na jakiej podstawie Komisja zdecydowała o wszczęciu postępowania?

• Jednym z naszych zastrzeżeń prawnych jest dyskryminacja ze względu na płeć poprzez wprowadzenie innego wieku emerytalnego dla sędziów kobiet i sędziów mężczyzn. Obecnie wiek emerytalny jest taki sam dla wszystkich, 67 lat, natomiast ustawa wprowadza rozróżnienie. Naszym zdaniem jest to sprzeczne z art. 157 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i dyrektywą 2006/54 w sprawie równości płci w dziedzinie zatrudnienia.
• Ustawa, obniżająca wiek emerytalny, równocześnie umożliwia sędziom przedłużenie sprawowania urzędu sędziowskiego decyzją Ministra Sprawiedliwości o dziesięć lat w przypadku kobiet i o pięć lat w przypadku mężczyzn. Komisja uważa, że swoboda decyzyjna Ministra Sprawiedliwości w zakresie przedłużenia sprawowania urzędu przez sędziego, który osiągnął wiek emerytalny, a także swoboda w mianowaniu i odwoływaniu prezesów sądów podważy niezależność sądów w Polsce.
• Uprawnienia te naruszają obowiązek zapewnienia skutecznego środka odwoławczego, zgodnie z art. 19 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz art 47 Karty praw podstawowych.

2/ Kwestia powszechnego wieku emerytalnego w Polsce (polska ustawa o systemie emerytalnym):

Jakie są zastrzeżenia do powszechnego wieku emerytalnego w Polsce?

• Równe traktowanie to podstawowy filar Unii Europejskiej. Od 1979 r. mamy unijne przepisy (dyrektywa 79/9/WE), regulujące stopniowe wdrażanie równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, w tym wieku emerytalnego.
• Państwa członkowskie nie muszą od razu wprowadzać jednakowego wieku emerytalnego, jednak zobowiązane są dążyć do takiego rozwiązania.
• Wszystkie państwa członkowskie, w których wiek emerytalny jest zróżnicowany dla kobiet i mężczyzn, podjęły działania w kierunku równego traktowania. Odwracanie tego trendu i ponowne wprowadzanie dyskryminujących rozwiązań, jak w przypadku polskiej ustawy o systemie emerytalnym, nie jest zgodne z literą i duchem prawa europejskiego.

Czy w innych państwach członkowskich występuje zróżnicowanie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn?

• Trzy inne państwa członkowskie nadal utrzymują zróżnicowany wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn (Austria, Chorwacja i Rumunia). Jednak w Austrii i Chorwacji wprowadzono reformy, które stopniowo zrównają wiek emerytalny. W Rumunii podobną propozycję rządowa blokuje parlament od 2013 r. Żadne inne państwo, oprócz Polski, nie przywraca zróżnicowania wieku emerytalnego.

Zalecenia dla Polski w ramach corocznych rekomendacji (22 maja 2017 r.):

• Komisja zauważyła, że „średni rzeczywisty wiek przejścia na emeryturę wzrósł w ostatnich latach, ale pozostaje znacznie poniżej ustawowego wieku emerytalnego. Wyższy rzeczywisty wiek przejścia na emeryturę ma kluczowe znaczenie dla wzrostu gospodarczego, adekwatności przyszłych emerytur i stabilności budżetowej systemu emerytalnego. Jednak ostatnia decyzja o obniżeniu ustawowego wieku emerytalnego do 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn idzie w przeciwnym kierunku. Do niskiej mobilności pracowników i ukrytego bezrobocia w sektorze rolnictwa przyczynia się również kosztowny specjalny system zabezpieczenia społecznego rolników (KRUS).”
• Komisja zaleca zatem Polsce, aby „podjęła działania w celu zwiększenia uczestnictwa w rynku pracy, w szczególności w odniesieniu do kobiet, osób o niskich kwalifikacjach i osób starszych, w tym przez nauczanie odpowiednich umiejętności i usunięcie przeszkód dla bardziej trwałych form zatrudnienia. A także zapewniła stabilność i adekwatność systemu emerytalnego przez wprowadzenie środków służących podwyższeniu rzeczywistego wieku przejścia na emeryturę i przez rozpoczęcie reformy preferencyjnych systemów emerytalno-rentowych.”