Na spotkaniu Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości 20 państw członkowskich osiągnęło porozumienie polityczne w sprawie ustanowienia nowego organu, Prokuratury Europejskiej, w ramach wzmocnionej współpracy.

Teraz swoją zgodę musi również wyrazić Parlament Europejski. Niezależny unijny prokurator będzie uprawniony do prowadzenia dochodzeń i ścigania w sprawach karnych mających wpływ na budżet UE, takich jak korupcja lub nadużycia w wykorzystywaniu funduszy UE lub transgraniczne oszustwa związane z podatkiem VAT. Będzie to silny, niezależny i skuteczny organ, wyspecjalizowany w zwalczaniu przestępstw finansowych w całej UE.

Komisarz Günther H. Oettinger, odpowiedzialny za budżet i zasoby ludzkie, stwierdził: – Nie będziemy tolerować nadużyć finansowych godzących w unijny budżet. Każdy grosz, jaki z tego budżetu jest wydawany, powinien przynosić korzyści obywatelom UE. Silna, niezależna i skuteczna Prokuratura Europejska pozwoli nam lepiej chronić pieniądze podatników, bowiem zapewni europejskie podejście w ramach dochodzenia i ścigania przestępstw mających wpływ na budżet Unii. Jej działania będą stanowić istotne uzupełnienie środków istniejących obecnie na poziomie Unii, a mianowicie pracy OLAF-u w dziedzinie dochodzeń administracyjnych.

Komisarz UE do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci, Věra Jourová dodała: – Ciężko pracowaliśmy, aby przekonać do tego pomysłu jak największą liczbę państw członkowskich i bardzo się cieszę, że mamy teraz 20 członków założycieli Prokuratory Europejskiej. Jest to duży sukces i taki stan rzeczy gwarantuje, że Prokuratura Europejska będzie skuteczna od samego początku. Jest to dobry dzień dla europejskiego podatnika. Działalność Prokuratury Europejskiej będzie stanowić uzupełnienie ważnej pracy Eurojustu, unijnego organu do spraw karnych, dzięki czemu będzie on mógł w większym stopniu poświęcić się walce z terroryzmem, handlem ludźmi i innymi przestępstwami.

Czym jest Prokuratura Europejska?

Co roku budżety państw w całej Europie tracą co najmniej 50 mld euro dochodów z podatku VAT z powodu transgranicznych oszustw. Obchodząc przepisy krajowe i uciekając przed postępowaniami karnymi, transgraniczna przestępczość zorganizowana osiąga obecnie zyski sięgające miliardów euro rocznie. Poza obszarem podatku VAT, w 2015 r. państwa członkowskie wykryły i zgłosiły Komisji nieprawidłowości związane z nadużyciami finansowymi na kwotę około 638 mln EUR. Prokuratorzy krajowi mają ograniczone możliwości zwalczania transgranicznej przestępczości finansowej prowadzonej na szeroką skalę. Nowy unijny organ będzie mógł prowadzić szybkie dochodzenia w całej Europie oraz wymianę informacji w czasie rzeczywistym. Będzie to przełom w dotychczasowych działaniach.

Jak działać będzie Prokuratura Europejska?

• Niezależny organ

Prokuratura Europejska będzie jednym podmiotem działającym we wszystkich uczestniczących państwach członkowskich. Będzie to wysoce wyspecjalizowany i niezależny organ, odrębny od istniejących instytucji i służb UE. Prokuratura Europejska będzie działać w interesie UE i nie zwracać się o instrukcje ani nie przyjmować ich od instytucji UE i organów krajowych.

• Skuteczna współpraca z organami krajowymi

Prokuratura Europejska funkcjonować będzie na dwóch szczeblach – jednostka centralna utworzona zostanie na szczeblu UE, a na szczeblu zdecentralizowanym w państwach członkowskich tworzyć ją będą delegowani prokuratorzy europejscy, którzy nadal będą sprawować również urząd prokuratorów krajowych („podwójna funkcja”). Szczebel centralny nadzorował będzie dochodzenia i postępowania karne prowadzone na szczeblu krajowym, aby zapewnić skuteczną koordynację i jednolite podejście w całej UE. Dzięki temu skoncentrowana zostanie wiedza fachowa na temat krajowych systemów prawnych i doświadczenie w tym zakresie, a jednocześnie zachowana zostanie niezależność. W przypadku, gdy Prokuratura zdecyduje się na prowadzenie dochodzenia w odniesieniu do określonego przestępstwa, organy krajowe nie będą podejmowały działań w tej sprawie.

• Możliwość prowadzenia szybkich dochodzeń i ścigania

Prokuratura Europejska będzie mogła prowadzić skuteczne dochodzenia w sprawach przestępstw przeciwko budżetowi UE i oszustw związanych z podatkiem VAT, takich jak oszustwa z udziałem środków unijnych na kwotę ponad 10 000 EUR i transgraniczne oszustwa związane z VAT na kwotę ponad 10 mln EUR. Będzie ona w stanie szybko działać ponad granicami bez konieczności prowadzenia długich postępowań związanych ze współpracą sądową. Będzie wszczynać postępowania przeciwko przestępcom bezpośrednio przed sądami krajowymi. Powinno to umożliwić bardziej skuteczne ściganie i lepsze odzyskiwanie zdefraudowanych środków.

• Kompleksowe podejście do ochrony pieniędzy podatników

Prokuratura Europejska będzie odpowiedzialna za dochodzenia w sprawach karnych natomiast OLAF będzie nadal prowadził dochodzenia administracyjne w sprawach dotyczących nieprawidłowości i nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii we wszystkich państwach członkowskich Unii. Podejście to zapewni możliwie najszerszą ochronę budżetu UE poprzez zwiększenie liczby wyroków skazujących i odsetka odzyskiwanych kwot.

Dalsze działania

Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Republika Czeska, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania i Słowenia uzgodniły w Radzie ogólne podejście. Teraz Parlament Europejski musi wydać swoją zgodę, tak aby rozporządzenie mogło zostać ostatecznie przyjęte. Inne państwa członkowskie mogą przyłączyć się do 20 członków założycieli w dowolnym momencie po przyjęciu rozporządzenia.

Kontekst

Na podstawie Traktatu z Lizbony (art. 86 TFUE), Komisja Europejska zaproponowała utworzenie Prokuratury Europejskiej w 2013 r. Dania, Irlandia i Zjednoczone Królestwo korzystają w tej kwestii z klauzul opt-out.

Struktura Prokuratury Europejskiej