W środę 3 października 2018 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się konferencja pt. “Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE”zorganizowana przez Katedrę Prawa Europejskiego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz Katedrę Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej w Kolegium Prawa Akademii Leona Koźmińskiego, we współpracy z Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce.
Spotkanie to było również okazją do zaprezentowania książki pod redakcją prof. Jana Barcza i dr hab. Anny Zawidzkiej-Łojek o tym samym tytule, która zawiera analizę najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE istotnego z punktu widzenia przestrzegania zasady praworządności. Publikacja to również podsumowanie toczącego się od prawie trzech lat sporu pomiędzy Polską a Komisją Europejską w zakresie reformy szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości.
Konferencję zainaugurowała dr hab. Anny Zawidzkiej-Łojek, kierownik Katedry Prawa Europejskiego na z Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Rafał Szyndlauer przedstawił stanowisko Komisji dotyczące stanu przestrzegania praworządności w Polsce oraz omówił możliwe i bardzo prawdopodobne skutki sporu o praworządność pomiędzy polskimi władzami a instytucjami UE, zarówno dla Polski i jej obywateli, jak też dla funkcjonowania całej UE. – Komisja Europejska przykłada bardzo dużą wagę do przestrzegania fundamentalnych wartości UE, wśród których znajduje się praworządność, a spór wokół reformy polskiego wymiaru sprawiedliwości znajduje się w centrum uwagi najważniejszych instytucji europejskich – mówił Szyndlauer.
Dr Piotr Bogdanowicz i dr Maciej Taborowski z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego w swoich wystąpieniach odwoływali się do konkretnych orzeczeń. Pierwszy skupił się na omówieniu znaczenia wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-64/16 (tzw. sprawa sędziów portugalskich) w kontekście obowiązku państw członkowskich UE do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej przed niezależnym sądem wszystkim uczestnikom obrotu gospodarczego. Tematem wystąpienia dr Macieja Taborowskiegobyło naruszenie elementów zasady państwa prawa (art. 2 Traktatu o UE) jako ograniczenie zasady wzajemnego zaufania w prawie unijnym w świetle wyroku w sprawie C-216/18 PPU LM (Celmer – tj. sprawy ekstradycji polskiego obywatela z Irlandii na podstawie przepisów o Europejskim Nakazie Aresztowania).
Dr hab. Agnieszka Frąckowiak-Adamska z Katedry Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego skupiła się na praktycznych następstwach omówionych wcześniej wyroków Trybunału Sprawiedliwości i postępowaniu na podstawie art. 7 Traktatu o UE dla funkcjonowania sądów polskich w ramach wspólnoty prawnej UE.
Ostatnią prezentację wygłosiła dr hab. Agnieszka Grzelak z Katedry Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej Kolegium Prawa Akademii Leona Koźmińskiego. Dotyczył on stanowiska Polski wobec ostatnich (czwartych) Zaleceń Komisji Europejskiej w sprawie praworządności w Polsce z 20 grudnia 2017 r.
Konferencję podsumował prof. Jan Barcz, Kierownik Katedry Prawa Międzynarodowego i Prawa UE w Kolegium Prawa Akademii Leona Koźmińskiego, który zaznaczył, że najbardziej niebezpieczną konsekwencją obecnej sytuacji w Polsce i na Węgrzech dla idei integracji europejskiej jest nie kryzys finansowy czy gospodarczy, ale kryzys europejskich wartości, które zaczynią być podważane w coraz większej liczbie państw europejskich przez coraz liczniejsze ugrupowania polityczne. Zdaniem prof. Barcza, proces ten zagraża samej idei integracji europejskiej, który oparta jest o zasadę pokojowego współistnienia państw i narodów Europy wyznających te same fundamentalne wartości.
W kończącej konferencję dyskusji z udziałem publiczności uczestniczyli m.in. prof. Andrzej Rzepliński – były prezes Trybunału Konstytucyjnego oraz Jan Truszczyński, który był m.in. głównym negocjatorem członkostwa Polski w UE, Dyrektorem Generalnym Dyrekcji Generalnej ds. Edukacji, Młodzieży, Sportu i Kultury w Komisji Europejskiej (DG EAC) oraz ambasadorem Polski przy UE.
– Fundamentalne wartości UE nie mogą być przedmiotem kompromisu politycznego czy targów pomiędzy państwami członkowskimi a instytucjami UE – stwierdził prof. Barcz zamykając debatę.
