Wczoraj, tj. 24 czerwca 2019r., Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że polska „ustawa o Sądzie Najwyższym”, obniżająca wiek emerytalny sędziów Sądu Najwyższego, jest sprzeczna z prawem UE i narusza zasadę nieusuwalności sędziów, a tym samym niezawisłości sądów.
W odpowiedzi na wyrok Trybunału, Komisja Europejska wydała następujące oświadczenie:
„Komisja Europejska przyjmuje do wiadomości wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE, który potwierdza stanowisko Komisji.
Jest to ważna decyzja wspierająca niezależność sądownictwa w Polsce i poza nią. Jest to również mile widziane wyjaśnienie zasad nieusuwalności i niezależności sędziów, które są zasadniczymi elementami skutecznej ochrony sądowej w Unii Europejskiej. Wyrok wyjaśnia również, że chociaż organizacja wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich należy do kompetencji krajowych, przy wykonywaniu tej kompetencji państwa członkowskie są zobowiązane do przestrzegania swoich zobowiązań wynikających z prawa UE. Każdy sąd krajowy jest również sądem europejskim przy stosowaniu prawa UE. Państwa członkowskie muszą zatem zapewnić skuteczną ochronę sądową osobom w dziedzinach objętych prawem UE.
Komisja będzie teraz uważnie analizować wyrok i zajmować się nim w nadchodzącym komunikacie Komisji w sprawie praworządności.
Komisja jest gotowa wspierać rząd polski w stosowaniu tego wyroku i kontynuować dyskusje na temat rozwiązania wszystkich pozostałych nierozstrzygniętych kwestii związanych z praworządnością w Polsce. Rządy prawa są podstawowym filarem naszej Unii i jako strażnik traktatów Komisja Europejska zawsze będzie czynić wszystko, co jest konieczne, aby ją utrzymać. ”
Tło
Polskie prawo dotyczące Sądu Najwyższego obniżyło wiek emerytalny sędziów Sądu Najwyższego z 70 do 65, stawiając 27 z 72 sędziów Sądu Najwyższego na ryzyko zmuszenia do przejścia na emeryturę. Środek ten miał również zastosowanie do Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, którego sześcioletnia kadencja, określona w polskiej konstytucji, zostałaby przedwcześnie rozwiązana.
Zgodnie z ustawą, która weszła w życie w dniu 3 kwietnia 2018 r., sędziom dotkniętym obniżonym wiekiem emerytalnym przyznano możliwość złożenia wniosku o przedłużenie mandatu, które Prezydent Rzeczypospolitej może przyznać na okres trzech lat i odnowić raz. Nie ustalono jasnych kryteriów dla decyzji Prezydenta ani kontroli sądowej, jeśli odrzuci on wniosek. Ponadto jedynym zabezpieczeniem zawartym w polskim prawie była niewiążąca konsultacja Krajowej Rady Sądownictwa.
Rządy prawa są jedną ze wspólnych wartości, na których opiera się Unia Europejska i którą przyjmują wszystkie państwa członkowskie. Jest on zapisany jako taki w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej.
Rządy prawa są niezbędne dla funkcjonowania UE jako całości, na przykład w odniesieniu do rynku wewnętrznego, współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych oraz zapewnienia, że sędziowie krajowi, którzy są również „sędziami UE”, mogą spełnić swoje rola w zapewnianiu stosowania prawa UE i odpowiednie współdziałanie z Trybunałem Sprawiedliwości UE w kontekście procedur prejudycjalnych.
Komisja Europejska, wraz z innymi instytucjami i państwami członkowskimi, jest odpowiedzialna na mocy traktatów za zagwarantowanie praworządności jako podstawowej wartości naszej Unii i zapewnienie przestrzegania prawa UE, wartości i zasad. Wydarzenia w Polsce skłoniły Komisję Europejską do rozpoczęcia dialogu z polskim rządem w styczniu 2016 r. w ramach praworządności, a następnie aktywacji procedury art. 7 ust. 1 TUE w dniu 20 grudnia 2017 r. Proces ten opiera się na ciągłym dialogu między Komisją i zainteresowanym państwo członkowskie. Komisja regularnie informuje Parlament Europejski i Radę.
W dniu 2 lipca 2018 r. Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w sprawie polskiej ustawy o Sądzie Najwyższym na podstawie przepisów emerytalnych i ich wpływu na niezależność Sądu Najwyższego. W dniu 24 września 2018 r. Komisja przekazała sprawę do Trybunału Sprawiedliwości UE i zwróciła się do Trybunału o zarządzenie środków tymczasowych, zapobiegających nieodwracalnej szkodzie, która wynikałaby ze stosowania nowego prawa, jak również przyspieszonej procedury uzyskiwania ostatecznego wyroku jak najszybciej. W dniu 17 grudnia 2018 r. Trybunał Sprawiedliwości wydał ostateczne postanowienie nakładające środki tymczasowe w celu zaprzestania wdrażania polskiego prawa w Sądzie Najwyższym. Rzecznik generalny wydał opinię na początku tego roku, dokładnie 11 kwietnia.
