Inwestycje: jak rozstrzygać spory?

Wniosek dotyczący trybunału inwestycyjnego opracowano w oparciu o istotny wkład ze strony Parlamentu Europejskiego, państw członkowskich, parlamentów krajowych i zainteresowanych stron, w ramach konsultacji publicznych przeprowadzonych w sprawie ISDS. Ma on na celu zapewnienie wszystkim podmiotom pełnego zaufania do systemu, który zawiera wszystkie kluczowe elementy sądownictwa krajowego i międzynarodowego, zachowuje prawo rządów do wprowadzania regulacji oraz zapewnia przejrzystość i odpowiedzialność za podejmowane działania.

Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Frans Timmermans powiedział: – Nasze propozycje dotyczące trybunału inwestycyjnego otwierają zupełnie nowe możliwości. Trybunał inwestycyjny tworzyć będą w pełni wykwalifikowani sędziowie, postępowania będą prowadzone w sposób przejrzysty, a sprawy będą rozpatrywane w oparciu o jasne zasady. Ponadto trybunał będzie nadzorowany przez nowy trybunał odwoławczy. Dzięki takiemu rozwiązaniu zabezpieczymy prawo rządów do wprowadzania regulacji oraz zapewnimy pełne poszanowanie prawa przy rozstrzyganiu sporów dotyczących inwestycji.

– Dzisiaj realizujemy nasze obietnice – proponujemy nowoczesny system trybunałów inwestycyjnych, podlegających zasadom demokracji i kontroli publicznej – powiedziała komisarz UE ds. handlu Cecilia Malmström. – Z przeprowadzonej debaty jasno wynika, że stara, tradycyjna forma rozstrzygania sporów nie cieszy się zaufaniem. Jednak inwestorzy z UE są w grupie podmiotów najczęściej korzystających z istniejącego modelu, który poszczególne kraje UE rozwinęły na przestrzeni lat. Oznacza to, że Europa musi przejąć odpowiedzialność za reformę i unowocześnienie systemu. Musimy przejąć światowe przywództwo na drodze reform. Chcemy ustanowić nowy system oparty na elementach budzących zaufanie obywateli do sądów krajowych lub międzynarodowych. Informuję opinię publiczną o przedmiotowym wniosku równocześnie z przekazaniem go Parlamentowi Europejskiemu i państwom członkowskim. Jest to bardzo ważne dla otwartej i przejrzystej wymiany poglądów w sprawie tak szeroko dyskutowanego zagadnienia.

Główne elementy reformy

Wniosek dotyczący nowego systemu obejmuje następujące zmiany:

  • ustanowienie przez organy publiczne trybunału inwestycyjnego składającego się z trybunału pierwszej instancji oraz trybunału odwoławczego;
  • orzeczenia wydawaliby mianowani przez organy publiczne sędziowie posiadający wysokie kwalifikacje, porównywalne do tych wymaganych od członków stałych trybunałów międzynarodowych, takich jak Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości i Organ Apelacyjny WTO;
  • nowy trybunał apelacyjny działałby na podobnych zasadach jak Organ Apelacyjny WTO;
  • możliwość wniesienia przez inwestora skargi do trybunału podlegałaby ściśle określonym warunkom i byłaby ograniczona do takich przypadków jak ukierunkowana dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, religię lub narodowość, wywłaszczenie bez odszkodowania lub odmowa ochrony prawnej;
  • prawo rządów do wprowadzania regulacji byłoby zapisane i zagwarantowane w postanowieniach umów handlowych i inwestycyjnych.

Podejście to opiera się na istniejących już w UE rozwiązaniach, które zapewniają:

  • przejrzystość postępowania, udostępnienie przewodu sądowego wraz z komentarzami on-line, a także prawo do interweniowania przez strony, których interesów spór dotyczy;
  • brak możliwości wyboru sądu ze względu na możliwość korzystniejszego rozstrzygnięcia sprawy;
  • szybkie oddalanie błahych roszczeń;
  • utrzymanie wyraźnego rozróżnienia między prawem międzynarodowym a prawem krajowym;
  • wyeliminowanie wielokrotnych i równoległych postępowań.

Kolejne kroki

Na tym nie koniec. Obecnie Komisja Europejska prowadzić będzie rozmowy z Radą i Parlamentem Europejskim. Po uzgodnieniu tekstu wniosku, zostanie on przedstawiony jako propozycja UE w negocjacjach handlowych między UE i USA, a także będzie stosowany w innych bieżących i przyszłych negocjacjach.

Na drodze do Międzynarodowego Trybunału Inwestycyjnego

Równolegle z negocjacjami w sprawie TTIP, Komisja rozpocznie współpracę z innymi krajami w sprawie utworzenia stałego Międzynarodowego Trybunału Inwestycyjnego. Docelowo Międzynarodowy Trybunał Inwestycyjny zastąpiłby wszystkie mechanizmy rozstrzygania sporów inwestycyjnych zawarte w umowach UE, umowach państw członkowskich UE z państwami trzecimi oraz w traktatach handlowych i inwestycyjnych zawartych między krajami spoza UE. Przyczyniłoby się to do dalszego zwiększenia wydajności, spójności i zasadności międzynarodowego systemu rozstrzygania sporów dotyczących inwestycji.