Ochrona demokratycznych procesów i instytucji przed dezinformacją stanowi duże wyzwanie dla społeczeństw na całym świecie. Aby zaradzić temu problemowi, UE jako pierwsza podjęła inicjatywę i wprowadziła solidne ramy prawne umożliwiające skoordynowane działania przy pełnym poszanowaniu europejskich wartości i praw podstawowych. We wspólnym komunikacie wyjaśniono, w jaki sposób Plan działania na rzecz zwalczania dezinformacji i pakiet dotyczący wyborów przyczyniły się do zwalczania dezinformacji i zachowania integralności wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Wysoka przedstawiciel i wiceprzewodnicząca Komisji Federica Mogherini, wiceprzewodniczący do spraw jednolitego rynku cyfrowego Andrus Ansip, komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci Věra Jourová, komisarz ds. unii bezpieczeństwa Julian King oraz komisarz do spraw gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego Marija Gabriel stwierdzili we wspólnym oświadczeniu:

Rekordowa frekwencja w wyborach do Parlamentu Europejskiego dowiodła wzrostu zainteresowania obywateli europejską demokracją. Nasze działania, włącznie z ustanowieniem na poziomie europejskim i krajowym sieci ds. wyborów, pomogły chronić naszą demokrację przed próbami manipulacji.

Jesteśmy pewni, że dzięki ściślejszej koordynacji między UE a państwami członkowskimi nasze wysiłki przyczyniły się do ograniczenia wpływu działań dezinformacyjnych, w tym działań podmiotów zagranicznych. Wiele jednak pozostaje do zrobienia. Wybory europejskie nie były wolne od dezinformacji; nie powinniśmy akceptować tej sytuacji jako nowej normy. Wrogie podmioty stale zmieniają swoje strategie. Musimy dążyć do tego, by ich wyprzedzać. Zwalczanie dezinformacji stanowi wspólne, długofalowe wyzwanie dla instytucji UE i państw członkowskich.

Przed wyborami byliśmy świadkami skoordynowanej fałszywej aktywności mającej na celu rozpowszechnianie na platformach internetowych materiałów pogłębiających podziały, w tym z wykorzystywaniem botów i fałszywych kont. Platformy internetowe ponoszą więc szczególną odpowiedzialność za zwalczanie dezinformacji. Dzięki naszemu aktywnemu wsparciu Facebook, Google i Twitter poczyniły pewne postępy we wdrażaniu kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. Najnowsze, dziś opublikowane, sprawozdania miesięczne potwierdzają tę tendencję. Obecnie oczekujemy, że platformy internetowe będą w stanie utrzymać tempo działań, zwiększyć wysiłki i wywiązać się ze wszystkich zobowiązań wynikających z kodeksu.

Mimo że jest jeszcze za wcześnie na wyciągnięcie ostatecznych wniosków na temat poziomu i wpływu dezinformacji w ostatnich wyborach do Parlamentu Europejskiego, oczywiste jest, że działania podejmowane przez UE – jak również przez wielu dziennikarzy i weryfikatorów faktów, platformy, organy krajowe, naukowców i społeczeństwo obywatelskie – przyczyniły się do powstrzymania ataków i ujawnienia prób ingerowania w nasze demokratyczne procesy. Większa świadomość społeczna utrudniła podmiotom o złych zamiarach ingerencje w debatę publiczną.

Działania UE skupiały się w szczególności na czterech wzajemnie uzupełniających się obszarach:

1. UE wzmocniła swoje zdolności w zakresie identyfikowania dezinformacji i przeciwdziałania jej za pośrednictwem grupy zadaniowej ds. komunikacji strategicznej i Komórki UE ds. Syntezy Informacji o Zagrożeniach Hybrydowych w ramach Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. Unia usprawniła również wspólne reagowanie przez utworzenie systemu wczesnego ostrzegania, który ma ułatwić wymianę informacji między państwami członkowskimi a instytucjami UE.

2. UE współpracowała z platformami i przedstawicielami branży internetowej za pośrednictwem dobrowolnego kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji, aby zwiększyć przejrzystość komunikacji politycznej i zapobiec manipulacji za pomocą oferowanych przez nich usług. Chodzi o to, by użytkownicy wiedzieli, dlaczego widzą konkretne treści i reklamy o charakterze politycznym, i byli w stanie rozpoznać, skąd i od kogo one pochodzą.

3. Komisja i Wysoka Przedstawiciel, we współpracy z Parlamentem Europejskim, wspierały zwiększanie świadomości społecznej w zakresie dezinformacji i odporności społeczeństwa na nią, w szczególności poprzez rozpowszechnianie informacji opartych w większym stopniu na faktach oraz wzmożone działania na rzecz szerzenia umiejętności korzystania z mediów.

4. Komisja wspiera wysiłki państw członkowskich na rzecz zapewnienia integralności wyborów i wzmocnienia odporności systemów demokratycznych Unii. Utworzenie na szczeblu unijnym i krajowym sieci ds. wyborów, połączonych z systemem wczesnego ostrzegania, wzmocniło współpracę w zakresie potencjalnych zagrożeń.

Ochrona demokratycznych procesów i instytucji UE wymaga też jednak podjęcia wielu innych działań. Dezinformacja to zagrożenie, które szybko ewoluuje. Taktyka stosowana przez podmioty pochodzące z Unii i spoza niej, zwłaszcza powiązane ze źródłami rosyjskimi, ewoluuje tak szybko, jak środki przyjmowane przez państwa i platformy internetowe. Aby przeciwdziałać nowym tendencjom i praktykom, skuteczniej wykrywać i ujawniać kampanie dezinformacyjne oraz zwiększać gotowość na szczeblu UE i na szczeblu krajowym, konieczne są ciągłe badania i odpowiednie zasoby ludzkie.

Aktualne informacje przekazane przez platformy internetowe zgodnie z kodeksem postępowania

Platformy internetowe ponoszą szczególną odpowiedzialność za zwalczanie dezinformacji. Komisja publikuje dziś również najnowsze miesięczne sprawozdania platform Google, Twitter i Facebook sporządzone zgodnie z samoregulacyjnym kodeksem postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. W sprawozdaniach z maja potwierdzono tendencję odnotowaną w poprzednich ocenach Komisji. Od stycznia wszystkie platformy poczyniły postępy w zakresie przejrzystości reklam politycznych i podawania ich do wiadomości publicznej w swoich bibliotekach reklam, które stanowią użyteczne narzędzie analizy wydatków na reklamę ponoszonych przez podmioty polityczne w całej UE. Facebook podjął kroki zapewniające przejrzystość reklamy tematycznej, jednak Google i Twitter muszą nadrobić zaległości w tym zakresie.

Wysiłki na rzecz zapewnienia integralności usług pomogły wykryć działania manipulacyjne ukierunkowane na europejskie wybory, ujawnić ich charakter i ostatecznie je powstrzymać. Platformy muszą jednak lepiej wyjaśnić, w jaki sposób likwidacja botów i fałszywych kont ograniczyły rozprzestrzenianie dezinformacji w UE. Google, Facebook i Twitter zgłosiły usprawnienie kontroli umieszczania reklam służącej ograniczeniu wrogich praktyk w formie zwodniczych linków (click-bait) i zmniejszeniu dochodów z reklam podmiotów szerzących dezinformację. Nie poczyniono jednak wystarczających postępów w opracowywaniu narzędzi służących zwiększeniu przejrzystości i wiarygodności stron internetowych zawierających reklamy.

Pomimo osiągnięć konieczne są dalsze działania: wszystkie platformy internetowe muszą dostarczać bardziej szczegółowe informacje umożliwiające identyfikację wrogich podmiotów lub państw członkowskich będących celem ataków; powinny również zacieśnić współpracę z weryfikatorami faktów oraz wspierać użytkowników w skuteczniejszym wykrywaniu dezinformacji. Ponadto platformy powinny zapewnić środowiskom badawczym rzeczywisty dostęp do danych zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych. W tym kontekście niedawna inicjatywa Twittera dotycząca udostępnienia odpowiednich zbiorów danych do celów badawczych otwiera drogę do prowadzenia niezależnych badań w zakresie działań dezinformacyjnych podejmowanych przez wrogie podmioty. Komisja wzywa również platformy do wdrażania strategii na rzecz przejrzystości reklamy politycznej podczas zbliżających się wyborów krajowych.

Dalsze działania

Jak stwierdzono w konkluzjach z marca , Rada Europejska powróci do kwestii ochrony wyborów i zwalczania dezinformacji podczas czerwcowego szczytu. Dzisiejsze sprawozdanie będzie stanowić podstawę dla debaty przywódców UE, którzy określą kierunek dalszych działań politycznych.

Komisja i Wysoka Przedstawiciel będą nadal konsekwentnie podejmować wysiłki na rzecz ochrony demokracji w UE przed dezinformacją i manipulacją. Jeszcze w tym roku Komisja przedstawi sprawozdanie na temat wdrażania pakietu dotyczącego wyborów oraz oceni skuteczność kodeksu postępowania. Na tej podstawie Komisja może rozważyć podjęcie dalszych działań w celu zapewnienia reakcji Unii na zagrożenie i jej doskonalenia.