2. Ponadnarodowy Dialog Obywatelski pomiędzy Polską i Szwecją

27 marca 2019 roku odbył się 2. Ponadnarodowy Dialog Obywatelski pomiędzy Polską i Szwecją zorganizowany przez Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Gdańsk, Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Karlskrona oraz Komisję Europejską. Gospodarzem miejsca wydarzenia było Af Chapmangymnasiet w Karlskronie. W spotkaniu wzięło udział 166 uczestników – 68 ze Szwecji oraz 98 z Polski.

Spotkanie, które rozpoczęło się o godz. 09:30 otworzyła kierownik Punktu Informacji Europejskiej Europe Direct – Karlskrona – Eva Magnusson Larsson, która powitała w murach szkoły przybyłych gości, w tym m.in. Sandrę Bizzozero – Przewodniczącą Rady Miejskiej w Karlskronie.

Pierwszym punktem Dialogu było przedstawienie wizji przyszłości Unii Europejskiej z punktu widzenia Komisji Europejskiej. Pięć scenariuszy przyszłości Wspólnoty zaprezentowali: Jacek Wasik – Dyrektor Przedstawicielstwa Regionalnego Komisji Europejskiej we Wrocławiu oraz Jens Matthiessen, doradca ds. ekonomicznych Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Szwecji. Wśród przedstawionych koncepcji należy wymienić:

a) kontynuację, czyli skupienie się na realizacji obecnego programu reform bez istotniejszych zmian;

b) nic poza jednolitym rynkiem, czyli skoncentrowanie się jedynie na wspólnym rynku europejskim;

c) ci, którzy chcą więcej, robią więcej, czyli umożliwienie zainteresowanym państwom członkowskim ściślejszej współpracy w określonych dziedzinach;

d) robić mniej, ale efektywniej, czyli skoncentrowanie się na skuteczniejszym i szybszym osiąganiu rezultatów w wybranych obszarach polityki, poświęcając innym obszarom mniej uwagi;

e) robić wspólnie znacznie więcej, czyli decyzja o pogłębieniu integracji europejskiej we wszystkich obszarach polityk.

Jacek Wasik z Przedstawicielstwa Regionalnego KE we Wrocławiu wyraził przy okazji swój podziw wobec Grety Thunberg, która swoim zaangażowaniem na rzecz ochrony klimatu zainspirowała młodzież ze 123 krajów świata do udziału w proteście na rzecz zielonej przyszłości naszej planety. „Europa potrzebuje młodych” – mówił w swoim przemówieniu Jacek Wasik.

Następnym punktem spotkania było zaprezentowanie idei pilotażowego projektu ponadnarodowych Dialogów Obywatelskich w kontekście zbliżających się wyborów do Parlamentu Europejskiego przez Magdalenę Pokojską – przedstawicielkę Dyrekcji Generalnej ds. Komunikacji Społecznej Komisji Europejskiej oraz przedstawienie polsko-szwedzkiej współpracy transgranicznej, której dokonała Magdalena Pramfelt, Honorowa Konsul Generalna Szwecji w Gdańsku. W swojej prezentacji pokazała społeczny, gospodarczy i kulturowy wymiar relacji sąsiedzkich oraz współpracę obu krajów na rzecz Morza Bałtyckiego.

Po tej części nastąpiła seria pytań uczestników Dialogu do ekspertów reprezentujących Komisję Europejską. Wśród zadanych pytań poruszono m.in. kwestie Brexitu i jego scenariuszy oraz działań profrekwencyjnych w kontekście zbliżających się wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Po krótkiej przerwie uczestnicy zostali podzieleni na 4 grupy dyskusyjne pn. „Jakiej Europy chcemy?”, podczas których mieli możliwość zabrania głosu i wyrażenia swojej opinii w sprawach ważnych dla przyszłości Unii Europejskiej:

Grupa 1: Migracja i obrona czy spójność i rolnictwo

Grupa 2: Wzmocnienie strefy euro czy mobilność młodzieży

Grupa 3: Spójność i rolnictwo czy badania i gospodarka cyfrowa

Grupa 4: Możliwość uzależnienia wypłacania funduszy UE

Zdaniem każdej grupy było omówienie alternatyw między dwoma zestawami obszarów polityki UE, wiedząc, że ograniczony budżet nie pozwala na inwestowanie w równym stopniu w obu obszarach. Potrzeba wyboru wynikała z faktu, iż unijny budżet jest ograniczony, a nie od tego, że omawiane obszary stoją ze sobą w konflikcie. To ćwiczenie zmusiło uczestników Dialogu do myślenia nie tylko o tym, ile i jakiej Europy chcą, ale także o tym, jakie alternatywy wybrać, jeśli nie można mieć wszystkiego.

Pierwszy panel dyskusyjny pt. „Migracja i obrona czy spójność i rolnictwo” poprowadził Rafał Ożarowski, politolog i arabista z Wyższej Szkoły Administracji i Biznesu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni. Uczestnicy panelu musieli zdecydować czy mając określone środki budżetowe przeznaczyć je w skali – mniej, średnio i więcej – na politykę związaną z migracją i obronnością czy jednak na politykę spójności i rolnictwo. Uczestnicy podzieleni na cztery podgrupy większą uwagę skierowali na migrację i obronność wskazując przede wszystkim, że to jest ważniejsza kwestia od spójności i rolnictwa. Pierwsza grupa uznała, że najwięcej pieniędzy należy przeznaczyć na migrację i obronność bowiem wzrost poziomu bezpieczeństwa Unii Europejskiej przyczyni się do rozwoju gospodarczego. Druga grupa zauważyła, że ważnym problemem są środki na migrację i obronność, ale trzeba ostrożnie nimi gospodarować (średnia skala finansowania) tak, aby nie wydać za dużo, ale tez nie za mało. Pozostałe dwie grupy uważały, że środki powinny być przekazane na politykę migracji i obronności, chociaż jedna  z nich zauważyła, ze ważne jest też rolnictwo, na które należy przekazać średnią wartość środków, tak aby było ono bardziej efektywne. W zasadzie nikt z uczestników nie zasygnalizował wagi polityki spójności a konkluzje zostały zdominowane przez wnioski dotyczące polityki migracji i obronności.

Drugi panel dyskusyjny pt. „Wzmocnienie strefy euro czy mobilność młodzieży” poprowadził Jarosław Sikorski, kierownik Punktu Informacji Europejskiej Europe Direct – Gdańsk. W pierwszej części panelu przedstawiono uczestnikom po 3 warianty współpracy państw członkowskich UE w zakresie programu Erasmus+ oraz wzmocnienia strefy euro. W zakresie mobilności młodzieży pierwszym wariantem było utrzymanie obecnego poziomu finansowania programu Erasmus+ na poziomie 14,7 mld euro, co pozwala na mobilność edukacyjną ok. 4% młodych ludzi w Europie. Drugim wariantem było podwojenie liczby osób korzystających z programu, co wiązałoby się z wydatkiem 30 mld euro. Trzeci wariant zapewniał możliwość nauki za granicą co trzeciej młodej osobie i kosztowałby 90 mld euro. W zakresie modernizacji strefy euro, pierwsza opcja zakładała stworzenie Europejskiego Funduszu Walutowego i włączenie paktu fiskalnego do ram prawnych UE. Drugim wariantem było stworzenie programu wspierania reform strukturalnych w celu udzielenia pomocy państwom członkowskim. Na trzecią opcję składało się opracowanie mechanizmu stabilizacyjnego oraz powołanie Europejskiego Ministra Gospodarki i Finansów w randze wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej. W kolejnej części uczestnicy dyskutowali nad zaletami i wadami programu Erasmus+ oraz strefy euro.

Wśród zalet programu Erasmus+ znalazło się: poszerzenie horyzontów językowych, wzrost samodzielności, możliwość nawiązania znajomości międzynarodowych, możliwość poznania nowych kultur i przeżycia przygody.

Do wad programu zakwalifikowano: występowanie różnić programowych po powrocie z mobilności i niedostateczne przygotowanie szkół pod względem organizacyjnym i merytorycznym.

Zaletami wzmocnienia strefy euro są: możliwość zapobiegania kryzysom finansowym (takim jak  w Grecji), zrównoważony rozwój wszystkich krajów Unii Europejskiej, silniejsza pozycja Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej, ułatwienie podróżowania po Europie i gwarancja zachowania UE jako jedności gospodarczej i ekonomicznej.

Wady silniejszej strefy euro to: zbyt duża ingerencja w autonomię rządów krajowych, niedostosowanie strefy do realiów gospodarczych wszystkich państw UE (różne PKB, bezrobocie), podwyżka cen.

Uczestnicy zgodnie stwierdzili, że polityka finansowa powinna należeć do kompetencji krajowych każdego państwa, a stabilność ekonomiczna jest większa poza strefą euro. Zwrócono także uwagę na fakt, iż powołanie Europejskiego Ministra Gospodarki i Finansów wiąże się ze sporymi trudnościami, jak np. dokładna wiedza nt. gospodarki i stanu budżetu każdego państwa.

W ostatniej części pracy grupowej poddano pod głosowanie dostępne warianty programu Erasmus+ i strefy euro. Ustalono, iż w zakresie programu Erasmus+ powinno zachować się dotychczasowe rozwiązania, bez zwiększania jego budżetu, natomiast w przypadku strefy euro wybrano opcję środkową, czyli stworzenie programu wspierania reform strukturalnych w celu udzielenia pomocy państwom członkowskim, tak, aby Unia Europejska otrzymała więcej uprawnień.

Trzeci panel dyskusyjny pt. „Spójność i rolnictwo czy badania i gospodarka cyfrowa” poprowadziła Magdalena Pramfelt, Honorowa Konsul Generalna Szwecji w Gdańsku, prezes Polsko-Szwedzkiej Izby Gospodarczej. Wyzwanie, przed którym stanęli uczestnicy tej grupy dyskusyjnej skupiało się na wyborze pomiędzy dwiema alternatywami: zwiększeniem budżetu w obszarze spójności i rolnictwa czy gospodarki i badań.

Wyniki dyskusji przedstawiły się w taki sposób, że każda z opcji zyskała sobie 50% poparcia wszystkich uczestników panelu. Grupa zwolenników formuły spójność i rolnictwo stwierdziła, że ze względu na obecność regionów wymagających zwiększonych nakładów inwestycyjnych w celu zapewnienia im rozwoju tożsamego z innymi lepiej rozwiniętymi regionami Unii Europejskiej, koniecznym jest utrzymanie obecnego poziomu dofinansowania dla wszystkich państw członkowskich. W kwestii rolnictwa uczestnicy stwierdzili, że rozpatrywanie problemu dofinansowania tego sektora gospodarki z poziomu centralnego Unii Europejskiej, czyli traktując wszystkie kraje członkowskie tak samo, jest nieadekwatnym ujęciem problemu oraz mija się z rzeczywistością geograficzną państw członkowskich. Grupa uznała, że dotacje w sektorze rolnictwa powinny różnić się w każdym pastwie członkowskim ze względu na inne warunki klimatyczne i geograficzne oraz zróżnicowany rozwój sektora rolniczego. Wspólna polityka rolna powinna być w Unii postrzegana jako suma krajowych polityk rolnych każdego państwa członkowskiego i być dostosowywana do problemów i potrzeb rynku rolnego w ujęciu centralnym. Ponadto podkreślono konieczność produkcji zdrowej żywności.

Grupa zwolenników formuły badania i innowacje oraz gospodarka cyfrowa uznała, że ze względu na utrzymanie konkurencyjności gospodarki Unii Europejskiej w dzisiejszym cybernetyzującym się świecie, sensownym jest zwiększenie wydatków na badania i innowacje o 50%. Uczestnicy uznali również, że koniecznym byłoby uproszczenie procedur ubiegania się o dofinansowania na badania dla osób fizycznych oraz NGO. Takie same wnioski grupa przedstawiła wobec gospodarki cyfrowej, stwierdzając że jedynie zwiększenie budżetu pozwoli na zachowanie zdolności konkurencyjnej gospodarek państw członkowskich wobec reszty współczesnego świata. Ponadto podkreślono znaczenie badań i rozwoju technologii ze względu na postępujące wymagania dotyczące ochrony środowiska (ochrony lasów), produkcji zdrowej żywności i elektrycznych samochodów oraz dotyczące ochrony zdrowia i rozwoju branży medycznej.

Czwarty panel dyskusyjny pt. „Możliwość uzależnienia wypłacania funduszy UE” poprowadziła Magdalena Pokojska, przedstawicielka Dyrekcji Generalnej ds. Komunikacji Społecznej Komisji Europejskiej. Zadaniem uczestników panelu było zastanowienie się nad trzema możliwymi scenariuszami uzależnienia wypłacania środków z unijnego budżetu. Pierwszy scenariusz zakładał uwarunkowanie zdolności państw członkowskich do efektywnego wykorzystywania środków unijnych pod względem uregulowań prawnych i zdolności administracyjnych. W drugiej opcji skupiono się na uwarunkowaniach makroekonomicznych, czyli odpowiedniej polityce budżetowej i gospodarczej państw członkowskich. Trzeci scenariusz uzależniał wypłaty z unijnego budżetu z przestrzeganiem wspólnych, podstawowych unijnych wartości, tj. demokracja, praworządności i prawa podstawowe. Uczestnicy panelu zostali podzielenie na trzy podgrupy, z których każda zajęła się jednym scenariuszem.

Pierwsza podgrupa skupiona była na kwestii znalezienia argumentów na rzecz tezy, że potencjał budżetu UE można wykorzystać w pełni jedynie wtedy, gdy otoczenie gospodarcze, regulacyjne i administracyjne w krajach członkowskich jest odpowiednie i dlatego minimalnym warunkiem uzyskania dostępu do funduszy UE jest obowiązek wykazania się przez wszystkie państwa członkowskie i wszystkich beneficjentów, że istnieją solidne ramy prawne dotyczące zarządzania finansami, prawidłowo stosuje się przepisy UE oraz że aktualne rozwiązania instytucjonalne i administracyjne zapewnią sukces różnych przedsięwzięć wspieranych z funduszy UE (warunek zdolności).

Polska część grupy wskazała wątpliwości w zakresie problemów wynikających z kwestionowania sposobu umocowywania składu kilku ważnych instytucji RP, tj. Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa przez Komisję Wenecką, TSUE czy niektóre sądy krajów członkowskich UE. Uznano, że instytucje UE powinny być konsekwentne w dążeniu do tego, by istotne elementy ładu instytucjonalnego w państwach członkowskich były tworzone zgodnie z zapisami konstytucji i prawa europejskiego.

Szwedzka część grupy uznała, że instytucje europejskie powinny opracować i wdrożyć działania, które doprowadzą do sprawniejszego zapobiegania i przeciwdziałania zjawiskom korupcji w niektórych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, które mają najkrótszy staż funkcjonowania w UE (głównie krajów bałkańskich).

Obie podgrupy uznały potrzebę wzmocnienia sposobów oddziaływania UE na kraje członkowskie, w których mogą występować problemy z zachowaniem praworządności czy z korupcją. Istotne jest sprawne działanie instytucji dbających o zachowanie praworządności i rzetelności pracy organów administracji zajmujących się wyborem projektów i zarządzaniem funduszami UE.

W kontekście uwarunkowań makroekonomicznych uczestnicy zgłosili trzy kluczowe rozwiązania:

a) powołanie specjalistycznego organu odpowiedzialnego za kontrolę wydatków krajowych pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Grupa uznała, że instytucja ta powinna być powoływana na szczeblu krajowym, uniezależniona od kwestii politycznych, aby żaden kraj nie odczuwał presji kontroli z poziomu centralnego. Zaletą takiego rozwiązania byłaby pewność wszystkich zainteresowanych stron, że środki unijne wydawane są prawidłowo. Wśród wad zauważono konieczność wydzielenia budżetu na koszty administracyjne takiego organu.

b) nadanie większych kompetencji organom kontrolnym poprzez możliwość cofnięcia dotacji w przypadku stwierdzenia nadużyć finansowych bądź wydatkowania środków niezgodnie z ich przeznaczeniem.

c) selekcja beneficjentów ze względu na wartości, którymi się kierują, aby były one zbieżne z fundamentalnymi wartościami Unii Europejskiej.

Uczestnicy pracujący nad trzecim zagadnieniem, tj. powiązaniem wypłat z unijnego budżetu z przestrzeganiem wspólnych, podstawowych unijnych wartości, tj. demokracja, praworządności i prawa podstawowe przez państwa członkowskie, przedstawił następujące wnioski:

a) dotacje unijne nie powinny być przyznawane krajom, które nie przestrzegają podstawowych zasad demokracji i praworządności;

b) każdy kraj powinien mieć takie same prawa i obowiązki wobec Unii Europejskiej, dlatego wszystkie państwa członkowskie powinny być traktowane równo, bez żadnych wyjątków;

c) zmiana kryteriów przyznawania dotacji na głosowanie: ¾ państw członkowskich musi być „za” przyznaniem dotacji dla danego kraju w celu uniknięcia sporów;

d) dialog na temat płynności finansowej państw członkowskich poruszający kwestie sumy przyznanych pieniędzy i rzeczywistych celów, na które dotacja jest przeznaczona.

Po zakończonej pracy w grupach każdy zespół zaprezentował wszystkim uczestnikom Dialogu krótkie podsumowanie i efekty swojej dyskusji na auli Af Chapmangymnasiet.

Podsumowania 2. Ponadnarodowego Dialogu Obywatelskiego pomiędzy Polską i Szwecją dokonali: Eva Magnusson Larsson – kierownik Punktu Informacji Europejskiej Europe Direct – Karlskrona oraz Jarosław Sikorski – kierownik Punktu Informacji Europejskiej Europe Direct – Gdańsk, którzy podziękowali wszystkim uczestnikom spotkania za ich wkład i zaangażowanie. Wspólnie mogliśmy umożliwić wymianę poglądów uczestników z obu krajów. Dzięki bardzo owocnej dyskusji uczestnicy poczuli, że ich głos jest ważny, a przyszłość Unii Europejskiej leży w ich rękach.

Dziękujemy!

Tack!